Co to jest przemiana materii, podstawowa przemiana materii, jak j? obliczy?, od czego zale??y, co j? mo??e zaburza?, oraz jaki wp??yw ma na nasz? przemian? materii to co jemy.
W wypowiedziach dietetyk??w i lekarzy na tematy ??ywieniowe najcz???ciej napotykamy poj?cie przemiana materii. Dobra przemiana materii, s??aba przemiana materii, spowolnienie przemiany materii ?? co w??a??ciwie oznaczaj? te terminy?
Przemiany biochemiczne i towarzysz?ce im przemiany wigoru, jakie maj? miejsce w organizmie cz??owieka nazywamy przemian? materii. Aby m??c opisa? szczeg????owo co to jest, nale??y om??wi? kolejne procesy, kt??re sk??adaj? si? w pe??ni na proces przemiany materii. Pierwszy z nich to PPM.
Podstawowa przemiana materii (PPM) to najni??szy poziom przemian energetycznych, kt??ry warunkuje dostarczenie wigoru koniecznej do zachowania podstawowych funkcji ??yciowych w optymalnych warunkach bytowych (budowa i odbudowa tkanek, regulacja sta??ej ciep??oty cia??, praca uk??adu kr???enia i uk??adu oddechowego). Warto??? PPM zale??y g????wnie od parametr??w takich jak: masa cia??a, wzrost (powierzchnia sk??ry), wiek, p??e? i stan fizjologiczny (np. choroba).
Czy s? jakie?? inne czynniki, kt??re mog? wp??ywa? na podstawow? przemian? materii?
Badania dowodz?, ??e u kobiet PPM, w stosunku do powierzchni sk??ry, jest oko??o 7% ni??sza ni?? u m???czyzn. Wp??ywaj? na to g????wnie r????nice w budowie cia??a, a przede wszystkim wi?ksza zawarto??? tkanki t??uszczowej u kobiet. W okresie menstruacji oraz w okresie ci???y PPM nieznacznie si? wzmaga. W przypadku ci???y jest to wzrost wprost proporcjonalny do przyrostu masy cia??a kobiety i okre??la si? go na poziomie 25% w drugiej po??owie ci???y.
Podstawowa przemiana materii zmienia si? z wiekiem: w okresie dojrzewania warto??? przemiany materii si?ga maksimum, co wi???e si? ze zwi?kszonym zapotrzebowaniem organizmu na komponenty energetyczne i od??ywcze. U os??b po 21. roku ??ycia na ka??de 10 lat spadek warto??ci PPM si?ga 2%.
Co jeszcze wp??ywa na poziom naszej przemiany materii?
??czna warto??? przemian energetycznych w organizmie, maj?cych wp??yw na prawid??owe funkcjonowanie organizmu cz??owieka, to ca??kowita przemiana materii (CPM). Sk??adaj? si? na ni? om??wiona ju?? podstawowa przemiana materii (PPM) oraz ponadpodstawowa przemiana materii (PPPM). Czynnikami zwi?kszaj?cymi ca??kowit? przemian? materii s?: niska temperatura otoczenia, stres oraz palenie tytoniu i spo??ywanie u??ywek.Najwi?kszy wp??yw na PPPM ma aktywno??? fizyczna cz??owieka. Wydatki z ni? zwi?zane, jak r??wnie?? wykonywanie codziennych czynno??ci mog? w ci?gu ca??ego dnia znacznie si? waha?, a ich warto??? b?dzie zale??na od pracy wykonywanej przez mi???nie.
Cz?sto m??wi si? o odpowiednim sk??adzie potraw, proporcjach pomi?dzy t??uszczem, bia??kiem i w?glowodanami. W jaki spos??b to mo??e wp??ywa? na przemiana materii?
M??wi?c o CPM, wspomnia??am poj?cie ponadpodstawowej przemiany materii. Jest to sk??adowa tzw. swoi??cie dynamicznego dzia??ania posi??ku i wydatk??w zwi?zanych z aktywno??ci? fizyczn?. Posi??ki, kt??re spo??ywamy mog? zwi?ksza? zapotrzebowanie energetyczne ponad poziom PPM. W najwy??szym stopniu,poniewa?? a?? w 25% artyku??y bia??kowe zwi?kszaj? PPM, w nieco mniejszym t??uszcze ?? 5-10%, w najmniejszym za?? w?glowodany ?? 6%.
Z dietetycznego punktu widzenia zale??y nam, aby poziom zapotrzebowania energetycznego zwi?kszy?? si? w jak najmniejszym stopniu, przy jednoczesnym zachowaniu odpowiednich jako??ciowo proporcji sk??adnik??w ??ywno??ciowych w diecie. Dlatego r??wnie?? w odpowiednio zbilansowanym jad??ospisie powinno si? znale??? oko??o 55-60% w?glowodan??w, do 30% t??uszczu i oko??o 15% bia??ka, a to ze wzgl?du na fakt, i?? tak dobrana proporcja sk??adnik??w ??ywno??ci zwi?ksza zapotrzebowanie energetyczne o maksymalnie 10%. Ostatecznie pozwala nam to odpowiednio b??yskawicznie trawi? spo??yty pokarm, bez niebezpiecze??stwa jego od??o??enia si? w postaci tkanki t??uszczowej.
Wiemy ju?? jak powinien wygl?da? prawid??owo energetycznie z??o??ony jad??ospis. A czy to co jemy i jak jemy r??wnie?? wp??ywa na trawienie? Czy s? artyku??y, kt??re poprawiaj? albo zmniejszaj? przemian? materii?
Poniewa?? ka??dy cz??owiek jest ze wzgl?du na jako??? przemian biochemicznych indywidualno??ci?, wa??ne jest by w doborze sk??adnik??w od??ywczych diety zwraca? uwag? na b??yskawiczno??? przemiany materii. Nieodpowiedni spos??b od??ywiania si? mo??e by? przyczyn? zaburze?? metabolicznych albo wr?cz odwrotnie ?? wynikiem tych zaburze??. Taka sytuacja pozwala zauwa??y?, ??e nie ma mo??liwo??ci ustalenia jednej, uniwersalnej diety dla wszystkich ludzi. To co jemy nie mo??e by? dostosowane do og??lnie panuj?cej mody, lecz do aktualnego stanu fizjologicznego i tempa przemian metabolicznych w naszym organizmie. W Polsce, bior?c pod uwag? b??yskawiczno??? przemiany materii, badacze podzielili ludzi na grupy: t? o wolnej przemianie materii (75% os??b) oraz t? o szybkiej przemianie materii (25%). St?d wniosek, ??e sk??ad i jako??? naszej codziennej diety powinien w wi?kszo??ci przyspiesza? przemian? materii.
Jak w takim razie powinna wygl?da? nasza codzienna dieta?
Pierwszy element, na kt??ry nale??y zwr??ci? uwag? to ilo??? potraw spo??ywanych w ci?gu dnia, dostosowanych do zapotrzebowania energetycznego organizmu oraz tempa przemian metabolicznych. ?niadanie jest najistotniejsz? potraw? w trakcie dnia, a to ze wzgl?du na fakt, i?? ?wybudza? organizm po wielogodzinnym g??odzie z czasu snu i pobudza trawienie, czym przyczynia si? do przyspieszenia przemiany materii. Trzeba pami?ta? r??wnie?? o tym, ??e wieczorem organizm pracuje nieco wolniej, dlatego r??wnie?? ilo??? spo??ywanych kalorii w tym czasie powinna by? mniejsza, aby ograniczy? ryzyko odk??adania si? nadmiaru wigoru w postaci tkanki t??uszczowej.
Metaboliczny koszt trawienia wzrasta przy spo??ywaniu pokarm??w mniej przetworzonych np. strawienie surowej marchewki wymaga wi?cej wigoru ni?? strawienie marchewki gotowanej. By utrzyma? optymalny poziom przemiany materii najefektywniej jest po???czy? zdrow? diet? z aktywno??ci? fizyczn? dopasowan? do mo??liwo??ci organizmu. Systematyczny trud bowiem przyczynia si? do przyspieszenia przemiany materii.